Płaskonabłonkowy rak skóry – rodzaje, objawy, leczenie

Rak płaskonabłonkowy skóry to nowotwór złośliwy, który wyrasta z keratynocytów. Są to komórki, które stanowią podstawę naskórka (górnej warstwy skóry). Choroba postępuje w sposób naturalny i prowadzi do śmierci. Jednak w ostatnich latach pacjenci rzadziej umierają z powodu raka płaskonabłonkowego skóry, ponieważ choroba jest zwykle wykrywana w 1. lub 2. stadium.

Przyczyny płaskonabłonkowego raka skóry

Główną przyczyną raka płaskonabłonkowego skóry jest promieniowanie ultrafioletowe. Inne czynniki ryzyka to:

• 1 lub 2 fototyp skóry (jasna skóra sprawia, że jest ona podatna na działanie promieniowania ultrafioletowego);
• Oparzenia słoneczne w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania;
• Xeroderma pigmentosa (dziedziczna choroba skóry)
• Albinizm;
• Kontakty z arszenikiem;
• Niedobór odporności związany z przyjmowaniem leków immunosupresyjnych (zwykle po przeszczepach narządów wewnętrznych).

Choroby przedrakowe:

• Keratoacanthoma — gęsty guz na skórze o średnicy 1-3 cm, będący prekursorem raka płaskonabłonkowego (wymaga usunięcia);
• Rogowacenie aktyniczne — gęste plamy na odsłoniętej skórze, które powstają w wyniku przewlekłego promieniowania UV.

Objawy raka płaskonabłonkowego skóry

Rak płaskonabłonkowy może być zauważony podczas badania. Główne warianty tego, jak on może wyglądać, to:

• Gęste czerwone plamy, które mogą krwawić z przerwami i często pokryte są krwawym nalotem;
• Guzki, często z uciśniętym obszarem w środku;
• Otwarte owrzodzenia, które nie goją się lub pojawiają się ponownie po zagojeniu;
• Brodawkowate narośla.

Narośl pojawia się zwykle na twarzy lub grzbiecie dłoni, rzadziej na narządach płciowych, a bardzo rzadko na innych częściach ciała.

Płaskonabłonkowy rak skóry — rodzaje

Rak płaskonabłonkowy skóry dzieli się na raka kończyny górnej, kończyny dolnej, tułowia, skóry głowy i szyi, ucha, powieki, wargi, innych części twarzy i poza tymi obszarami.

Zgodnie z klasyfikacją WHO, rak płaskonabłonkowy skóry dzieli się na różne typy w zależności od budowy histologicznej. Brodawkowaty, rogowaciejący lub nierogowaciejący, wrzecionowaty, mięsakowaty i gruczołowy (pseudogeloidalny lub akantolityczny). Wyróżnia się także raki mieszane: płaskonabłonkowe, podstawnokomórkowe, gruczołowokomórkowe oraz mieszane z gruczolakorakiem.

Wszystkie typy raka płaskonabłonkowego skóry dzieli się na grupy w zależności od stopnia zróżnicowania tkanek. Im bardziej przypominają one normalną tkankę, tym mniej agresywny jest nowotwór i tym lepsze są rokowania w przypadku raka płaskonabłonkowego skóry. W diagnostyce stopień zróżnicowania przedstawia się za pomocą łacińskiej litery G z cyfrą od 1 do 4, gdzie 4 oznacza guz niezróżnicowany (najgorsze rokowanie).

Rak płaskonabłonkowy in situ może być naskórkowy, śródnabłonkowy i śródnabłonkowy.

Ze względu na typ wzrostu wyróżnia się raka kolczystokomórkowego skóry:

• Forma endofityczna — rośnie wewnątrz tkanki;
• Egzofityczny — guz rośnie głównie na zewnątrz i jest znacznie wyniesiony ponad poziom skóry.

Stopnie zaawansowania raka płaskonabłonkowy skóry

Wyróżnia się 4 stadia raka płaskonabłonkowego skóry:

• Etap 1 — wielkość guza jest mniejsza niż 2 centymetry.
• Etap 2 — wielkość guza przekracza 2 centymetry.
• Etap 3 — w najbliższym węźle chłonnym o wielkości do 3 cm pojawił się nie więcej niż jeden przerzut lub przerzuty wrosły w tkankę pod skórą (mięśnie, chrząstki, kości).
• Etap 4 — więcej niż 1 przerzut regionalny lub 1 węzeł przerzutowy większy niż 3 cm, obecność co najmniej 1 przerzutu odległego, naciekanie guza na kości szkieletu osiowego lub podstawy czaszki.

Diagnostyka raka płaskonabłonkowego skóry

Diagnostyka płaskonabłonkowego raka skóry u dzieci i dorosłych rozpoczyna się od badania skóry i dermatoskopii. Jeśli lekarz podejrzewa, że wykryta masa może być nowotworem złośliwym, przeprowadza dodatkowe badania. Kolejnym etapem diagnostyki jest wykonanie optycznej koherentnej tomografii lub biopsji.

Jeśli jest to możliwe, wykonuje się biopsję wyciętą. Całkowite usunięcie pełnej grubości obszaru skóry z guzem. Próbka jest następnie badana histologicznie. Jeśli lekarz nie jest pewien, że jest to rak skóry, robi minimalny margines 1-2 mm od granicy guza. Jednak w tym przypadku, po potwierdzeniu diagnozy, przeprowadza się drugą operację w celu usunięcia dodatkowej tkanki.

W przypadku egzofitycznego raka płaskonabłonkowego skóry można wykonać biopsję ostrą, aby usunąć wystającą część guza. Jest ona jednak mniej pouczająca, więc rzadziej się z niej korzysta.

Wszyscy pacjenci powinni mieć wykonane badanie ultrasonograficzne w celu wykrycia ewentualnych przerzutów do pobliskich węzłów chłonnych. Jeśli nie ma przerzutów, dalsza diagnostyka nie jest konieczna. W przypadku wykrycia co najmniej jednego przerzutu przeprowadza się badanie radiologiczne całego ciała (TK lub MRI).

Zazwyczaj nie wykonuje się biopsji węzła chłonnego. Jest to konieczne tylko wtedy, gdy wykrycie lub brak wykrycia węzła chłonnego w biopsji ma istotny wpływ na wybór terapii.

Leczenie płaskonabłonkowego raka skóry u dzieci i dorosłych

W przypadku raka płaskonabłonkowego skóry stosuje się następujące metody leczenia:

• Zabieg chirurgiczny;
• Kiretaż (skrobanie) i elektrokoagulacja tylko we wczesnych stadiach;
• W stadiach 3-4 — radioterapia;
• W stadium 4 — chemioterapia;

W przypadku przeciwwskazań do operacji lub odmowy leczenia chirurgicznego — kriodestrukcja lub waporyzacja laserowa guza, terapia fotodynamiczna, leczenie farmakologiczne kremem z imikwimodem lub 5-fluorouracylem.

Zabieg chirurgiczny przypadku raka płaskonabłonkowego skóry

Podstawą leczenia raka płaskonabłonkowego skóry jest chirurgia. U większości pacjentów choroba jest wykrywana w stadium 1-2, a w takich przypadkach po operacji nie jest wymagane dodatkowe leczenie.

Lekarz usuwa guz co najmniej 4 mm od jego krawędzi. Im większa średnica guza, tym więcej zdrowej tkanki jest pobierane przez chirurga.

Węzłów chłonnych nie usuwa się w celach profilaktycznych. Limfadenektomię wykonuje się tylko w przypadku potwierdzonego zajęcia przerzutowych węzłów chłonnych.

Jeśli guz jest zlokalizowany w ważnych pod względem funkcjonalnym i estetycznym obszarach ciała (twarz, szyja, narządy płciowe), można zastosować technikę mikrograficzną Mosa. Istota tej opcji chirurgicznej polega na tym, że lekarz usuwa tkankę cienkimi warstwami, a próbki są każdorazowo badane w laboratorium. Po postawieniu diagnozy operacja jest kontynuowana, ale lekarz powiększa ranę tylko w kierunku, w którym znajdują się komórki nowotworowe. Operacja jest zakończona, gdy marginesy resekcji są czyste.

Zapobieganie rakowi płaskonabłonkowego skóry

Główną przyczyną rozwoju choroby jest intensywne promieniowanie ultrafioletowe. Dlatego podstawą profilaktyki raka płaskonabłonkowego skóry jest ograniczenie czasu spędzanego na słońcu. Nigdy nie należy wychodzić na plażę między godziną 11 a 16. Zaleca się stosowanie kremu z filtrem, okularów przeciwsłonecznych i nakrycia głowy. Nie należy korzystać z łóżek opalających.

Do wczesnego wykrywania nowotworów:

• Raz na 6 miesięcy zbadaj swoją skórę samodzielnie, korzystając z lusterka;
• W przypadku zauważenia jakichkolwiek podejrzanych narośli należy skontaktować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli zmieniają się one w czasie (rozmiar, kolor, granice) i mają średnicę większą niż 5 mm.